Helofytfilters aanleggen

N05.01, N05.02, N04.01, N04.02, Oever - slootkant, Waterloop

1091, 1092, Watervlakte

1101, 1103, N12.04, L01.15, L01.01, N13.01, A11.02

Het aanleggen van een helofytenfilter kan worden gedaan op locaties waar kwaliteit van grond-/ oppervlaktewater middelmatig tot slecht is. Locaties waar vuilwater van snelwegen naartoe stroomt, of een locatie waar veel afvalwater wordt geloosd zijn voorbeelden hiervan. Daarnaast mag een helofytenfilter niet voor een lange periode uitdrogen. Een constante of semi-constante bron van water is daarom aangeraden. Helofytenfilters kunnen zo ingericht worden dat zij binnen een ruimte ook een esthetische functie hebben en de lokale biodiversiteit verhogen. Met een waardering van 1 ster (laag) tot 5 sterren (hoog) kunt u zien welke aandachtspunten het meeste bijdragen voor de biodiversiteit.

Bij het inrichten van een helofytenfilter kunnen er één of meerdere natuurtypen gerealiseerd worden. Elk element biedt veel kansen voor het verhogen van de biodiversiteit in en rondom de helofytenfilter. Elementen die zeer geschikt zijn voor een filter zijn: N05.04 Dynamisch moeras, N05.02 Gemaaid rietland en N04.02 Zoete plas. Deze elementen dienen voornamelijk als voedselvoorziening, schuilplaatsen of paargebieden. Bij het juist inrichten en beheren van deze elementen kunt u als eindstreven het veelvoudig voorkomen of zelfs vestigen van de bijbehorende gidssoorten verwachten, zie tabel 1. 

Tabel 1: Natuurtypen met hun geassocieerde gidssoorten die gerealiseerd kunnen worden bij het aanleggen van een helofytenfilter.

Voor de maatregel:

Een helofytenfilter kan in een open ruimte in een al bestaande groenblauwe ruimte gerealiseerd worden. Bij zoete plassen waar water instroomt kan een relatief klein helofytenfilter gerealiseerd worden. Het hoeft niet een geheel natuurgebied op zichzelf te zijn voor zijn werking en positieve effecten. Het helofytenfilter kan onderbroken worden door open ruimten of andere vegetatie voor het toevoegen van structuur.

Na de maatregel:

Stappenplan [1][2][6]:

1: Selecteer een locatie voor het aanleggen van een helofytenfilter. De locatie moet een duidelijke toestroom van (vervuild/voedselrijk) water hebben, gevolgd door een plek voor de helofytenfilter zelf die in verbinding staat met een waterlichaam of bassin voor het gezuiverde water.

1.1: Voor het aanleggen van een helofytenfilter schakel een adviesbureau of groene aannemer in met expertise in dit gebied. Afhankelijk van locatie, soort toestromend water, hoeveelheid toestromend water en meer factoren verschilt de opzet van iedere helofytenfilter.

2:  Afhankelijk van de bron van het vervuild water en de hoeveelheid hiervan moet een afweging gemaakt worden tussen een verticaal of horizontaal helofytenfilter. Een verticaal helofytenfilter reinigt het water doordat het de grond inzakt en uiteindelijk op de bodem afgevoerd wordt. Dit soort filter is veelal geschikt voor huishoudelijk afvalwater. Voor een verticale filter is een pompinstallatie nodig voor toevoer en afvoer. Bij een horizontale helofytenfilter stroomt het water over de bodem onder de helofyten door en wordt daar gereinigd. Een horizontale filter is simpeler in opzet en heeft geen pomp nodig. Wel is een helling in het landschap nodig voor natuurlijk verloop van het water.

3: Graaf op de gewenste locatie een bassin waarin het nodige zand gestort kan worden voor de filterende werking en als substraat voor de helofyten. Bij een verticale filter moet dit gat dieper worden dan bij het horizontale filter. Een verticale filter neemt hierdoor minder oppervlakte in gebruik dan een horizontale filter.

4: Plant helofyten in het bassin. Hier is veel keuze mogelijk, zowel voor esthetische waarden als functionaliteit. De meest voorkomende en effectieve plantensoorten voor in een helofytenfilter zijn:  riet (Phragmites australis), grote lisdodde (Typha latifolia), gele lis (Iris pseudocorus) en mattenbies (Scirpus lacustris, syn. Schoenoplectus lacustris). Plant de helofyten niet te dicht op elkaar. De helofyten maken zelf nieuwe uitschieters en hebben hiervoor de ruimte nodig. Eventuele open plekken die ontstaan kunnen voor watervogels en amfibieën een mooie schuil- of paarplek zijn

7: Na het inrichten en aanplanten is het van belang dat elk habitat correct wordt beheerd. In de onderstaande tabel staan de belangrijkste beheermaatregelen.