Voedselbos-park aanleggen
Een voedselbos-park is een voorbeeld van buurtgroen, maar dan wel één die aan heel veel verschillende gemeentelijke opgaven werkt. Om groen te classificeren onder buurtgroen moeten groenblauwe zones voldoen aan een minimale bezetting van 0.2 hectare en een maximale afstand tot bewoond gebied van 400 meter [1]. In dit geval moet er gedacht worden aan plantsoenen of parken waar een voedselbos-park aangelegd kan worden. In de stad is het belangrijk dat deze functioneel, overzichtelijk is en het er netjes bijligt. Een voedselbos-park bestaat uit minimaal een kruid-, struik-, klim-, en boomlaag, die door elkaar heen gemengd aangeplant worden. Hierdoor wordt er optimaal gebruik gemaakt van de ruimte. Bij het aanleggen van een voedselbos-park moet het thema ‘Gezondheid van burgers waarborgen’, zeker meegenomen worden. Verder kunnen thema’s als hittestress en waterberging ook direct worden meegenomen [2].
CITAVERDE College heeft in een project veel kennis verzameld en ontwikkeld over een voedselbos-park. Informatie krijg je via deze: LINK
Beleidsvelden
Algemene soorten
Gidssoorten: gewone dwergvleermuis, icarusblauwtje, das, evt. kamsalamander (mits water aanwezig), evt. patrijs (mits landbouw in de omgeving).
Algemene soorten
| Dieren: | Alle soorten die ook kunnen voorkomen in algemeen groen. Denk bijvoorbeeld aan de gewone dwergvleermuis, egel, spitsmuis, wezel en das. Verder is het een geschikte plek voor bosvogels. |
| Planten: | Gevlekte dovenetel, daslook, sneeuwklokje, wilde narcis, speenkruid, gevlekt longkruid, robertskruid, bosandoorn. |
Leefgebied
Het gebied lijkt op een struikenrijk landschap met hier en daar hogere bomen die ertussenuit steken. Verder is er een rijke kruidlaag aanwezig. Het kan er heel verschillend van locatie tot locatie uitzien
Aandachtspunten
Een groene leefomgeving kan dienen als ontspanning of speelomgeving, daarnaast kan het dienen als gespreksonderwerp en biedt het kansen tot sociaal contact [4]. Een voedselbos-park dient tevens als een plek om onder andere samen voedsel te verbouwen. Het is van belang dat een voedselbos-park goed beheerd wordt om overlast, productieverlies door bijvoorbeeld ziektes of overwoekering te voorkomen. Een voedselbos met alle lagen biedt veel voedsel, schuil- en nestgelegenheid. Verder creëert het navigatie mogelijkheden voor gidssoorten. Kortom het verhoogt de biodiversiteit. Met een waardering van 1 ster (laag) tot 5 sterren (hoog) kunt u zien welke van de onderstaande aandachtspunten het meeste bijdragen [1].
  |
Kansen voor biodiversiteit
Bij het aanleggen van een voedselbos-park kunnen er één of meerdere natuurtypen gerealiseerd worden. Elk element biedt veel kansen voor het verhogen van de biodiversiteit in en rondom een wijk of straat. Elementen die zeer geschikt zijn Bomenrij en solitaire boom, Groenvoorziening gras, Struweelhaag, houtwal en housingel en Ruigteveld[3]. Deze elementen dienen voornamelijk als voedselvoorziening, schuilplaatsen of navigatie-elementen. Bij het juist inrichten en beheren van deze elementen kunt u als eindstreven het veelvoudig voorkomen of zelfs vestigen van de bijbehorende gidssoorten verwachten, zie tabel 1.
Tabel 1: Natuurtypen met hun geassocieerde gidssoorten die gerealiseerd kunnen worden bij het aanleggen van een voedselbos-park.
 |
Meerwaarde
Voorbeeld
Voorbeeld inrichting Voedselbos-park - Voedselbos Beek, Robert Knops
 | De foto links is hetzelfde terrein als de foto van hieronder. Let op de gele schommel in de appelboom. Deze foto is uit oktober 2015 bij de aanvang van Voedselbos Beek. Te zien is dat het nog een traditionele boomgaard met een haag eromheen is. Het elektriciteitshuisje 80 meter verderop is goed te zien. |
| De foto rechts is een foto van Voedselbos Beek in het voorjaar van 2019. Te zien is dat het elektriciteitshuisje niet meer te zien is. Er is een wilgentunnel, er zijn paden ontstaan en er staan struiken. Tegen de wilgentunnel staan klimmers en ook de kruidlaag is een stuk bloemrijker. In dit perceel kunnen veel meer dieren leven. Verder is dit perceel een stuk uitnodigender voor mensen om te recreëren. |  |
Stappenplan
1: Bekijk welke wijken relatief weinig groen oppervlak hebben binnen de gemeente.
2: Ga in gesprek met de buurtbewoners en inventariseer hun wensen en interesse in een voedselbos-park. Een voedselbospark kan heel verzorgd, maar ook vrij wild zijn. Baken af wat mogelijk is met de beschikbare ruimte en communiceer dit duidelijk met de bewoners.
3: Afhankelijk van de wensen van de buurtbewoners kan het zijn dat het voedselbos-park anders wordt ingericht. Eventueel kunnen de buurtbewoners zelf een plan maken voor het voedselbos-park onder begeleiding van de gemeente en als mogelijk een voedselbos-park expert. Voordat het ontwerp gemaakt kan worden moeten de doelstellingen en de beheermogelijkheden duidelijk zijn. Probeer hier als gemeente te sturen naar het gebruik van minstens één van de genoemde (landschaps)elementen om de verhoging van biodiversiteit te waarborgen. Vanuit hier is het realiseren van het voedselbos-park maatwerk, afhankelijk van de wensen van buurtbewoners. In het geval dat er geen wensen van buurtbewoners zijn of worden betrokken kan dit stappenplan verder worden gevolgd.
4: Zoek locaties binnen groenarme wijken waar ‘overbodige’ bestrating of verhard terrein is. Denk aan stoepen van meer dan 2 meter breed, een compleet verharde binnenplaats of braakliggend terrein.
5: Verwijder het verharde oppervlak. Indien de grond schraal is, bemest deze eerst of graaf de bovenste laag af en stort voedselrijke aarde. Plant vervolgens de vegetatie-elementen zoals bomen, gras en struikgewas aan. Afhankelijk van de grondsoort en waterhuishouding zullen er verschillende plantensoorten geschikt zijn. Bomenrijen en struiken kunnen dienen als schuilplaats en migratieroute voor de das en kamsalamander. Daarnaast kan het grasland en de ruigte een leefgebied voor het icarusblauwtje zijn. De gewone dwergvleermuis kan alle elementen gebruiken als navigatie tussen foerageergebieden en haar verblijfplaats.
6: Na het inrichten en aanplanten is het van belang dat elk habitat correct wordt beheerd. In de onderstaande tabel staan de belangrijkste beheermaatregelen.
Beheermaatregelen
Bronnen
Op zoek naar uitgebreide informatie over deze maatregel?
download het rapportDeze maatregel draagt ook bij aan andere uitdagingen
Verdroging voorkomen & verminderen
Ter bevordering van biodiversiteit is verdroging voorkomen & verminderen van belang.
Ruimtes multifunctioneel inrichten
Ter bevordering van biodiversiteit is ruimtes multifunctioneel inrichten van belang. De gemeente heeft naast klimaat uitdagingen ook nog andere taken, namelijk het bieden van afdoende voorzieningen van de burgers en bezoekers van de gemeente. Parkeervoorzieningen en woningbouw zijn hier belangrijke voorbeelden van. Door de buitenruimte klimaat adaptief in te richten kan zowel aan de klimaatuitdagingen als aan de andere gemeentelijke behoeftes worden voldaan.
In essentie zijn multifunctionele publieke ruimtes essentieel voor het bevorderen van een gezonde, inclusieve en levendige stedelijke omgeving. Het ontwerp en beheer ervan moeten rekening houden met de diverse behoeften van de gemeenschap om een positieve impact op het dagelijks leven van de bewoners te hebben.
Afkoppelen regenwater
Ter bevordering van het water vasthouden en van biodiversiteit is Afkoppelen regenwater van belang. Het afkoppelen van regenwater draagt bij aan duurzaam waterbeheer, vermindert overstromingsrisico's en bevordert het hergebruik van water.
Verlagen hittestress
Verminderen verhardingen
Bestrating zorgt voor snelle oppervlakkige waterafvoer en geen waterberging op je eigen perceel en dus meer droogte in de zomer. Over het algemeen draagt het verminderen van verhardingen bij aan een gezondere, duurzamere en leefbaardere stedelijke omgeving, waar zowel mens als natuur van kunnen profiteren.
Biodiversiteit verhogen
De biodiversiteit kan met diverse maatregelen vergroot worden. Sommige maatregelen kunnen zelfs kosten besparen. Het verhogen van biodiversiteit, of biologische diversiteit, is van vitaal belang vanwege de vele voordelen die het biedt aan ecosystemen, menselijke samenlevingen en de planeet als geheel. Het is essentieel voor een duurzame en veerkrachtige toekomst.